Hungry..?

Ik moet me beheersen als Malang zijn uitgebreide havermout-met-melk-en-banaan als ontbijt  niet voldoende vindt. Hungry..? Ik kan het woord niet hóren..

 Vanochtend tijdens de ochtendwandeling kwam ik op het idee goede vriend Omar G. gedag te zeggen. Ik trof bij zijn compound  een met latjes/stokjes/stukken ijzer gebarricadeerde 'deur'opening aan. "TinekeTwo!" hoorde ik een van de kinderen roepen. Vervolgens werd het vlechtwerk van hout en ijzer uit elkaar gehaald en netjes naast de toegang gelegd. Omar bleek op het geroep haastig zich verfrist te hebben en stapte vrolijk op me toe. Waar zijn vrouw was vroeg ik. Ik kreeg een lang verhaal over dat ze ziek is. Nou ja, verklaart hij, niet echt ziek maar zwanger  en dat ze was vertrokken naar haar zuster in Serekunda. Nu stond hij er alleen voor met vier kinderen. Dat betekent onder andere  dat hij niet ver van huis kan om bijvoorbeeld firewood te zoeken  zodat hij thee kan maken voor ontbijt. . Ook kan hij daardoor  geen werk bij mekaar scharrelen.Ook geen brood dus Kortom, eet maar oranges.  

Ik kom hier zoveel jaar en ben toch steeds weer geschokt bij zoveel onverwachte  armoede.  

"I have good neighbours. They give my kids monó ( soort waterige pap) every morning." En dat alles zonder echt te klagen. En al helemáál zonder een cent te bedelen.

Malang en ik lopen sinds talloze waarschuwingen  altijd zonder geld, slechts een briefje van 20 dalasis voor brood op de terugweg. Ik frommel het in zn hand onder "sorry i have no more with me". Direct sluist hij het door naar zn dochtertje van zeven, Aminata. " For sculoo,bie and soma" waarschuwt hij haar. Om een stukje  brood-met-bonen  te kopen op school, voor in de pauze. Voor twee dagen!!! En dan te weten dat Malang elke dag een vol 'bread-with-beans' mag kopen.

Ik zeg Omar dat hij zn zoon naar me toe mag sturen voor ontbijtgeld.  

Als we bijna aan het eind van de looppartij zijn. Komt zijn zoontje ons achterop rijden. Hij had onze voetstappen gevolgd. Thuis stop ik alles wat er nog in huis is in twee tasjesDe basmatirijst in zakjes voelt stom,maar goed voor 1x lunch. Noodles, suiker en thee past er nog net bij. Viltstiften een een pluche beer in een 2de tasje.. Het geld verpak ik en doe het middels een touwtje om zijn nek. Hij vertrekt met een vrolijk koppie, maar niet nadat we eerst gedrieen ontbeten hebben. Met koffie, thee, havermout en brood met chocolade pasta.

 

Nu moet ik vooral  niet vergeten hoe super ver en gezellig Malang en ik  gelopen hebben.  Bijna 6 km in totaal. Ik heb weer veel geleerd en gezien  en met mensen onderweg gesproken. Voor zover mijn Mandinka dat toeliet natuurlijk :-)

Ps mocht je rijst willen geven, laat me weten aub!

Uitje naar Kartong beach

Op zn zondags naar 'bato'. Schandelijk dat ik nog niet bij Kartong aan de beach ben geweest. Heerlijk gebanjerd naar de 'mouth from the river'. Het is echter gewoon een zijarmpje/kreekje met mangroves langs de kant,dat in zee uitmondt.  Mooi om te zien hoe het zeewater naarbinnen stroomt en op dezelfde plek het kreekwater naar buiten. Ze botsen op elkaar en mengen daarna gemoedelijk. Verderop staan ( of liggen, ik weet niks van hoe dat gaat) heel veel vogels die op een zandbankje uitrusten of wat ze dan ook doen. Reigers staan roerloos in het zacht stromende water te staan.  Malang poedelt met schoenen en sokken aan door  het water en vangt piepkleine visjes, die als je ze in een put zou gooien wel 30 cm groot kunnen worden. Ik geloof alles wat Malang zegt als het over de natuur hier gaat. Hij is een natuurkind. Wijst op voetstappen in het zand die richting zee lopen. Zijn blik vraagt of ik iemand heb gezien. Nee dus, ik waan me met ons tweeen.  Malang zoekt naar voetstappen die teruglopen maar kan ze niet vinden. Voor ons ligt slechts de zee. Zelf zou ik er niet op komen om daar over na te denken. Hij speurt om zich heen en geeft het uiteindelijk op onder het mompelen van ' maybe a fisherman'. Met stok in de hand banjert hij verder door het water. Klimt eens in een verlaten boot en sukkelt aan de overkant verder.  Ik sjok wat heen en weer tussen de kreek en de zee. In de verte komt een boot aan of hij gaat juist weg. Worden er spullen in bakken opgehaald of juist gebracht om uit te varen. Dichterbij komend wordt het duidelijk. Zware bakken met vis worden door boys op het hoofd naar de kant gebracht. Alwaar in een schriftje alle namen en aantallen genoteerd worden . Afgevoerd wordt de gratenvis, naar de visfabriek een paar meter verderop. Koeien slaan het gesjouw sloom gade. Tussen de visresten en

vuilnis lopen we richting jeep, die ons fantastisch tot aan het petrolstation thuis brengt. Daarna geeft hij helaas geen krimp meer en bel ik Omar op om hem weg te slepen. Want het is overduidelijk dat er iets goed mis is. Toch een fijne zondagochtend gehad.

google maps laat het gebied in detail zien

Táman Támo...

"Táman Támo... lopen. Na een maand niet-meer-lopen 's ochtends vanwege de wond aan mijn voet,  drie dagen geleden de draad weer opgepakt. Het belangrijkste was mentaal de knop omdraaien. De benen gingen gewoon voort. Dat wil zeggen, even wennen, maar daarna domweg de ene voet voor de andere. Gisteren zelfs meer dan 4 km gedaan. Vandaag rustig aan omdat we weinig tijd hebben. Op Malangs school is het jaarlijkse sportevenement 'Interhouse'  gestart. Ik heb me drie keer laten uitleggen wie wat doet of juist niet en ben niet verder gekomen dan dat Malang in een bijpassend Tshirt de renners support. Wie de renners zijn en hoe ze geselecteerd worden is me dus nog steeds een raadsel. 

Dus om kwart voor zeven opgestaan zodat we om 7.20 u de zon tegemoet konden lopen. Bij het voetbalveld even verderop staat een heel bleek zonnetje net boven de palmbomen. Het is nog bewolkt en pas later ' the sun wakes up'. Wat betreft de taal hier: in het engels wordt heel letterlijk gezegd wat je ziet. Zo 'jumps the fire'.. wat betekent dat de brandende deeltjes door de lucht over bijvoorbeeld een zandweg waaien. Daardoor lijkt het of branden steeds opnieuw beginnen, wat ook zo is zagen we vanochtend. Aan de linkerkant van de weg was geen vuur te bekennen ( wel de kant van het bushfire) en aan de rechterkant van het zandpad was de berm kaal gebrand en zelfs tot een stuk omheind land met sinaasappelbomen door gedrongen.  Kaddishatou,die verderop een garden heeft, mocht dus in haar handen knijpen dat ze gespaard is gebleven.  Ogenschijnlijk onverschillig bukt ze boven de bedjes met sla en verdeelt koeienpoep over de grond. We praten wat over en weer in half Mandinka en Engels.  Altijd weer gezellig. Dan sleept ze ergens een tasje van onder de rommeltjes en stopt het vol met kroppen sla, pepers in diverse smaken en kleine groene paprika's , 'sweet pepper'. De 'eggplants ( aubergines) en tomaten zijn helaas door de apen opgegeten.  Ze meldt het en dat is het dan. Er over door zeuren heeft duidelijk geen zin.

We nemen afscheid, nou ja.. ik zeg 'for njato' en zei ook 'for njato' en wurmen ons weer door het 'deurtje'. Een rijtje palmsticks waarvan er drie opzij gezet kunnen worden. Een wonder hoe ik been--voor-billen-voor-arm-voor-hoofd-voor laatste been  later weer op het zandpad sta.

Onderweg zien we tot twee maal toe flinke boomstronken smeulen. Malang en ik doven de boel zo goed mogelijk  met stokken, zand en het beetje water dat ik nog bij me heb. Malang piest er nog wat extra over. Dit moet het maar zijn. 

En dan komen we thuis na toch weer 3,5 km en heel veel tijd later, want inmiddels negen uur. Maakte Malang zich gisteren nog druk over op tijd zijn voor Interhouse, nu neemt hi alle tijd om van de sla,paprika's en een blikje sardientjes een heerlijk broodbeleg te maken. Met natuurlijk heel veel mayonaise :-)

koddo koddo.. money money..

Een jaar geleden was ik met de scan uitslagen, xrays en een dikke portemonnee bij het operatieteam SKB4Gambia in het Kanifing ziekenhuis.  We hoopten dat zij nog iets voor onze kleine Mustapha konden betekenen. Helaas. Alleen amputeren van het been was aan de orde. En dat wilde de moeder niet. Rust in vrede lief vriendje 💜.

Het sponsorgeld had ik destijds gedoneerd voor een operatietafel. Na veel uitzoekerij is het Carla Kl Breteler  van SKB4gambia gelukt om de oude aan te passen . Nu hebben ze het resterende geld terug gestort. Ik heb het direct doorgesluisd naar Erica van Dijk  van de TakeCareFoundationGambia die samen met haar man Foday een hulppost heeft in Makumbaya. Mijn wens was ze een keukentje te doneren, te bouwen naar eigen wens. Kom ik later wel  een keer koffie drinken bij ze.

https://takecarefoundationgambia.com

En hoe het met de operatietafel afgelopen is? Prima! Dit schreven ze erover:

"DE OK TAFEL Jan heeft 'em gefixed!

In 2017 heeft SKB4Gambia een OK tafel aangeschaft voor “ons” Gambiaanse ziekenhuis. Hiervoor hebben we destijds aangeklopt bij Medic in Apeldoorn, een stichting die actief bezig is om gebruikte maar courante ziekenhuis apparatuur zodanig aan te passen en geschikt te maken dat de apparatuur ingezet kan worden voor hulpprogramma’s in derde wereldlanden. 

D.w.z. minimale electronica, maximale mechanica. In de regel zijn problemen met mechanische constructies in vrijwel alle culturen zelf op te lossen. 

Omdat wij jaarlijks in het KGH komen,

hebben we de nu volgende reparatie / modificatie voor onze eigen rekening genomen. De OK tafel had de nl. onwenselijke neiging dat de positie van het hoofdeind tijdens de operatie geleidelijk ging zakken. Samen met Medic hebben we naar een oplossing gezocht en gevonden. Zij zijn hiermee aan de slag gegaan en konden ons gelukkig, voor onze jaarlijkse inpakdag nog van een nieuwe op maat gemaakte “blokkeeras” voorzien.  

Nogmaals dank aan Tineke Kalis , Ruud en Gerard. Dit onderdeel in combinatie met een duidelijke montage instructie hebben we vrijdag voor het 1e OK programma kunnen monteren. Daarbij hebben we hulp gekregen van Ray, onze Cubaanse  biomedical technician. Op dit moment zijn we bijna 14 dagen en tientallen OK programma’s verder en kunnen melden dat de tafel probleemloos en zonder ongewenste neveneffecten heeft gefunctioneerd. Bovendien kan met 1 enkele handeling de tafel in de Trendelenburg stand. D.w.z. hoofdeind maximaal omlaag! (Bijv. In geval van braakneigingen) Anti Trendelenburg bestaat ook, dit is met het voeteneind omlaag, onze tafel heeft deze mogelijkheid echter niet " 

You like it..???

Ik heb een rustdag. Saai maar fijn. Buiten - ik zit op de veranda -  stormt de Hamadan woestijnwind over de compound. De palmbladeren kletteren als hout tegen mekaar. Er is nauwelijks zon, de temperatuur blijft warm. Stof stof stof overal. Gelukkig is Gunjur ver van het toeristengebied. Daar zal de smog wel erg zijn en loopt men ongetwijfeld  met mondkapjes.

 Ik lees een luisterboek. Ben in Oekraine 1970. Het anti-stress vestje is eindelijk af. Alle draadjes heb ik vanochtend  weggewerkt en het vestje  sluitend gemaakt  met gehaakte knopen.

Oumi komt aansloffen. "Where is your fish?"  Ow jee, ze zal daar toch niet op gerekend hebben?! Gisteren had ik een zak met vis gekregen. Voor Oumi de chalo gratenvisjes. Voor mij drie ter grootte van 25 cm. Geen idee hoe ze heten behalve 'whitefish'.  Ik leg uit dat ik geen ijs had en het heb verdeeld over gisteravond en vanochtend. Drie vissen op? Ik zie haar denken " ..is too much". Vergoelijkend zeg ik dat de boys vanochtend ook vis hebben gegeten. Als ontbijt met rijst. Ze knikt. Die verklaring is ok. Dan: " you like okra?" Ik trek een gezicht alsof ik een slijmsliert uit mn mond trek. " Not too much, just a bit . I put bosso there too. And crab."    Ik trek vervolgens mn meest  blije gezicht, ook al weet ik niet wat bosso is. " You know it, is a stone!" Iets vissigs als een steen. "Oyster!" roep ik verrast  "Yes! Is that! You like it?" Tevreden sloft ze terug naar de overkant. Om na een half uur terug te komen met de bolo in haar hand. Mijn metalen schaal met deksel die ik dagelijks aanlever voor lunch. Glimmend van trots  tilt ze het deksel op. Witte rijst versiert met oranje spikkels en een groen goedje in het midden. " Beautifull!" roep ik uit vanwege de mooie versiering. "Eat!" beveelt ze me. Ik sluit de deksel en zeg dat ik op Malang wacht.  "Tineke tineke.." verzucht ze. "Tineke and Malang.." 

Lachend wiegt ze terug naar de overkant.

Zo stil...

Zo stil vanmorgen. Alleen het gekakel van de kippen, het getsjilp van de vogeltjes in de sinaasappelboom voor het raam. Geen 'bèbè van het lammetje. Shit, het zal toch niet... ja dus. Uitgestrekt in de bananendoos ligt hij rustig op zn zij, dood. 

Zucht, zonder moeder redde hij het niet. Hij ging ook maar niet dartelen als ik hem op het zand zette. Stond stokstijf voor zich uit te kijken, alsof ie dacht "is dit het nou..?" 

Rust in vrede lief diertje,.. we hielden van je, we zullen je missen  kleintje..

We gaan ons little sheep begraven. Malang, en later ook Jancuba spitten ombeurten  een mooi ovaal gat in de cementharde grond. Onder de sinaasappelboom. We leggen er aan het eind stenen op zodat het niet uitgegraven wordt. 

Rest in peace our little one..💜💜💜

Lezen en schrijven

In de late uurtjes, als ik niet kan slapen,  lees ik. Het Suriname dagboek van Merijn de Boer. Ik was in Suriname vier jaar geleden en zie voor me hoe ze de rivieren af- en opvaren  en de boten met bagage regelmatig over de soela  moeten slepen.. Een prachtig dagboek van een reis die bedoeld was om het dagboek dat Albert Helman bijhield in Suriame 1955, na te reizen. Nu ik het huidige dagboek uit heb - afwisselend hilarisch, geestig en ontroerend - ben ik begonnen in dat van de schrijver Albert Helman, pseudoniem voor Lou Lichtveld, geboren in Suriname. Zijn vader was leraar in Paramaribo. Ik stuitte op het volgende dagboek fragment.  Hij is met twee andere mannen op weg naar het verre binnenland van Suriname. Ik had graag zo geschreven:

" Donderdag

- Waarom heb ik dit dikke cahier eigenlijk meegenomen?

Terwijl ik op het voorbalkon van het logeerhuis dit alles zit op te schrijven - de zon is al bezig strijklicht te werpen op de verlaten bagno's van St. Laurent du Maroni aan de overkant van de rivier - bekruipt me de twijfel of het wel enige zin heeft om met deze aantekeningen voort te gaan. En zo já, wat moet ik opschrijven en hoe moet ik mijn ervaringen verwoorden? Welke zijn het waard om in formele zinsneden vast te leggen, en waartoe eigenlijk? In dit land dat mij op zoveel manieren in beslag neemt, is het niet beter te vergeten datik van huis uit een pennelikker ben?

Thuisgekomen zal ik best zonder de hulp van een reisjournaal alles kunnen vertellen wat de moeite waard is. En voor mij zelfter herinnering later? Het is een gekke gewoonte van sommige mensen om er dagboeken op na te houden, die ze naderhand toch nooit meer herlezen. Ik ben er zelf al menigmaal een begonnen, maar heb het nooit lang doorgezet; de stroom der gebeurtenissen ging te snel, om telkens bij het zojuist voorbije te blijven stilstaan.

Het is waar dat ik al aardig vergeetachtig begin te worden. Maar ons geheugen werkt toch als een verstandige zeef: wat waard is om te onthouden blijft je vanzelf wel bij, en al het andere, wat heb je eraan? Het is een nodeloze belasting van je bewustzijn en vermoedelijk een hindernis om fris en onbevangen te staan tegenover nieuwe indrukken. Bovendien heeft iedere gebeurtenis zijn eigen levendigheid die je nauwelijks onder woorden kunt brengen, - je vervalt onwillekeurig in gemeenplaatsen. En wat betreft je innerlijke gewaarwordingen-de gedachten en gevoelens die je bij je waarnemingen krijgt-het zou alleen zin hebben ze voor Lili op te schrijven, omdat ik weet dat ze die graag leest, goed-geformuleerd of niet.

Rest een min of meer lyrische beschrijving van dit prachtige binnenland, zoals ik het al van vroeger ken. De beschrijving dáárvan heb ik echter al een kwart eeuw geleden-en hoe kinderlijk nostalgisch! - gegeven in mijn eerste boeken. Ouwemannenonzin om mezelf nog eens te herhalen. Ik heb alle reden om vandaag te twijfelen aan mijn schrijverschap, - dat ligt achter mij, zoals Paramaribo met heel haar gedoe nu achter mij ligt. Vrij ben ik voor een week of wat, vrij als een wilde, als een bosdoks*, en ik moet niet toegeven aan mijn hebbelijkheid om alles wat ik in het verleden verkeerd of ontoereikend gedaan heb, later nog eens dunnetjes over te willen doen, zoals in ‘De laaiende stilte’.

Maar goed, ik ben nu eenmaal onwillekeurig, een beetje té gedachteloos, met deze aantekeningen begonnen. We zullen zien of ik het - net als deze reis - doorzet, en wat ervan terechtkomt. Publiceren zal ik dit reisverslag in geen geval; zorgeloos kan ik noteren wat mij invalt en alles laten in zijn oorspronkelijke staat, goed genoeg voor ‘huiselijk’ gebruik. Dus geen nood, - schrijven in de halve wildernis, zoals hier, hééft zijn bekoring-die van iets prils en onbevangens-en schrijven in de grote wildernis, straks, dat moet ik nog afwachten. Ik heb het nooit tevoren gedaan, en dit is misschien de kleine uitdaging die mij aanlokt."

Het hele verhaal...

Wederom een poging om het verhaal van mijn zoektocht naar  de Guinese familie te vertellen:

De zon staat allang niet meer hoog aan de hemel. Tel daarbij op mn knorrende maag - geen tijd voor late lunch gehad - en ik vermoed dat het tussen vier en vijf zal zijn. De dag is meer dan gevuld geweest met school en een therapeutisch bezoek aan de sinds kort gehandicapte Manyima. Toch wil ik vandaag mijn al een keer eerder ondernomen missie volbrengen: speelgoed brengen naar de familie uit Guinee Conakry die me destijds, na een weer eens uit de hand gelopen ochtendwandeling, een pauze met koffie  en brood gunden.

De vorige keer was ik met de jongens op pad gegaan wat toen bijna  in een  debacle eindigde. Deze keer had ik me goed voorbereid en ondernam de tocht in mn eentje. Ik had de oude shopkeeper gebeld. Ook hij 'redde' me destijds door me achterop de offroad-motor naar huis te rijden. Met ogen stijf  dicht durfde ik niet te kijken waar we reden, door rood of door witzand, óver of  dóór een kuil.

En nu reed ik diezelfde weg met de jeep in tegengestelde richting, op weg naar de twee Baobab-trees.  Onderweg stierf het van de 'djakartas', hondsbrutale motorfiets-taxis die toeterden omdat ik niet hard genoeg reed naar hun zin. Door mij moesten ze buiten het spoor rijden door het mulle hete zand.

Daar komt shopkeeper Abdoulai aan. Hij stopt naast mijn neergelaten zijraampje. "You follow me?" Prima plan, als zijn brommer/motor niet af zou slaan en niet meer zou starten. Benzine op.  Het zal eens niet. Ik klop op de passagiersstoel. "Ok, I parc it there" en hij duwt het apparaat naar de overkant van de weg naast een winkeltje. 

Nou, op weg dan maar he?! Hij praat honderduit , roemt mijn hots-bots-knal offroad rijden en wijst waar hij woont. Ik: dat weet ik toch?! Daarom heb ik je gebeld! Jij weet waar de Franse familie woont. ... koddi? Toch? Even is hij van slag. Had zich duidelijk verheugd op mijn bezoek. Helaas.. "You tell me please where they live, please.."  

De weg is dezelfde als die ik met de boys gereden heb. Denkend aan die plotse afdaling in de weg waarschuw ik hem dat ik ervóór ga stoppen. "Oh yes! Is too too dangerous! Too dangerous!." Ik moest eens weten hoe het in het regenseizoen eruit ziet: "..full of water! A lake, you cannot cross!! Too too dangerous."

Nou leuk wel, dat wij halverwege de helling gestopt zijn destijds en zonder motor mijn 'wheelbarrell'  terug omhoog geduwd hebben.... too dangerous Yes!!

Onderwijl zijn we bij de compound aan gekomen waar ik de vorige keer doorgestuurd werd.  Tot mijn grote verbazing  komt de Guinese Abou vrolijk aanrennen. We zijn er! Maar hoe kan dat nou? De vorige keer hebben ze slechts gewezen waar Abou aan het werk was: " ..verderop!" Zucht, taal... niet altijd handig. 

Op de compound zit zijn vrouw het haar van de oudste dochter te vlechten. De andere kinderen zitten er wat bij en rommelen met een stokje in het zand. Uit de doos die ik meegenomen heb komen als eerste de twee auto's waar Malang en Mustapha altijd mee speelden. Ijzersterk spul. De slaapzak roept gejuich op. Van het tekenmateriaal worden ze wat stilletjes.. Abou is heel blij dat hij me na zoveel mislukt  heen en weer bellen weer ziet. Ik ook. Het kan zomaar gebeuren dat je mensen in je hart sluit. Taal of geen taal.

Terug nemen we de verkortte route naar Gunjur volgens Abdoulai... Dat wil zeggen over geitenpaadjes en domweg tussen palmbomen door.  Eenmaal weer in Gunjur laat ik een liter benzine in een waterfles doen en breng Abdoulai naar verderop waar de motortaxi hem weer terug kan brengen.  Of ik zoals beloofd het 'pakket sinaasappelen' voor in het vliegtuig nog bij hem op ga halen is de vraag. Insjallah! dan maar...

Een begin zonder einde..

De zon staat allang niet meer hoog aan de hemel. Tel daarbij óp mn knorrende maag - want geen tijd voor late lunch gehad - en ik vermoed dat het tussen vier en vijf zal zijn. De dag is meer dan gevuld geweest met school en een therapeutisch bezoek aan de sinds kort gehandicapte Manyima. Toch wil ik vandaag mijn al een keer eerder ondernomen missie volbrengen: speelgoed brengen naar de familie uit Guinee Conakry die me destijds, na een weer eens uit de hand gelopen ochtendwandeling, een pauze met koffie  en brood gunden.

De vorige keer was ik met de jongens op pad gegaan wat toen bijna  in een  debacle eindigde. Deze keer had ik me goed voorbereid en ondernam de tocht in mn eentje. Ik had de oude shopkeeper gebeld om me naar ze toe te begeleiden op zijn motor. Ook hij 'redde' me destijds door me achterop de offroad-motor naar huis te rijden. Met ogen stijf  dicht durfde ik niet te kijken waar we reden, door rood of door wit zand. 

En nu reed ik diezelfde weg met de jeep in tegengestelde richting, op weg naar de twee Baobab-trees waar we afgesproken hadden. Onderweg stierf het van de 'djakartas', hondsbrutale motorrijder-taxis die toeterden omdat ik niet hard genoeg reed.........

Break... sorry , ik hoor een schor geluid vrijwel naast me. Met de WakaWaka-lamp loop ik naar buiten, speurend naar het rare geluid. Een ontsnapt schaap..? Een hond die door een slang gebeten wordt..?  Ik speur en speur en check toch maar even het schapenhok. Glinsterende ogen staan me aan te staren als ik naar binnen schijn. Het is toch donker, waarom staan ze dan allemaal overeind..? vraag ik me af..  Dan zie ik een lichtje komen.  Omar. "She is delivering". En hij wijst op het schaap met de bruine poten die wijd uiteen staan. Een plas vocht op de grond. Ademloos bekijk ik het tafereel. Weer het schorre geluid. Direct ben ik in de ban van de bevalling en moedig haar zachtjes  aan: Toe  maar!  Je kan het, toe maar. Na elke aanmoediging geeft ze een brul.  Of ik moedig haar na elke brul aan.. Ik geloof beslist dat het haar helpt en ga door tot het eerste pootje verschijnt. Op de achtergrond hoor ik Oumi grinikken. "Wacht maar! waarschuw ik haar, tot je weer een baby krijgt hahahaha!!! Ondertussen praat Omar me bij. Ze is te jong om te bevallen. En dus ligt even later het modderige  scharminkeltje verloren  in het vuile zand. De moeder en de andere schapen kijken van een afstandje verdwaasd toe. Ik vraag Omar wat er nu moet gebeuren, want volgens mij gaat het zo toch dood? Omar is geen spraakzame man en mompelt iets van ".. the mom shall not give her milk..."  Lijkt me niet zo moeilijk om te bedenken dat wij dat dan moeten doen. "Koddi? Toch? Omar!" Hij  knikt. Ik zeg dat we het nu in ieder geval met droge doeken schoon kunnen maken en dan mee naar de Roundhut. Als hij dat ook wil. Hij knikt. In de bananendoos bij oorbeeld. Melkpoeder en een spuitje heb ik ook. Omar gaat doeken halen en komt, heel geestig, met een knalgeel met rood glimmend jurkje aan. Hij spreidt het over de aangstampte aarde en legt het beestje erop. We poetsen wat hier en daar en nemen het dan mee. 

Door alle heisa is Malang wakker geworden. "We have a lamb" zeg ik wijzend op de doos. Als ik de melk sta te regelen  zit Malang in onderbroek het beestje met droge vaatdoekjes verder schoon te maken.  Natuurlijk gaat hij de melk geven. Het beestje drinkt en drinkt en zakt even later tevreden tegen de bult plastic zakken aan die ik erin gelegd heb om de doos te verkleinen. Malang geeft mij het beestje aan zodat hij een net  bedje kan maken met Omars vers aangeleverde oude geruite  shirt. 

Omar is toch maar een bofkont. Ik vraag hem wat hij anders gedaan had. Hij was de volgende dag naar de markt gegaan om een soort sabbelspeen te kopen.  " ..but maybe I should be too late with the milk"zegt hij er zachtjes  achteraan.

Dat wil ik natuurlijk graag horen. Want aan  'overbodige' acties heb ik een hekel...

Tot zover de Break . Het loopt tegen middernacht. Het is stil in de doos. Het begin van dit verhaal maak ik morgen af...als er niks tussen komt ;-)

roots nursery school in Sambuyang

Vandaag op school in Sambuyang een van de uitgebreide educatieve dozen tevoorschijn gehaald om aan de teachers 'uit te leggen'. Grappig is alleen dat ik het ook niet precies wist toen ik ze twee weken geleden uitzocht. Niets is mooier dan samen met teacher Abba dat te doen. Hij had al snel door dat je er diverse kanten mee op kon en begon als een kind eerst de kleuren van de kaarten met cijfers, letters  of beesten  bij mekaar te leggen. Toen koos hij eerst voor beesten en legden die op aantallen neer.  Daarna bedacht hij een variatie met cijfers en weer later met letters.  Eigenlijk precies wat ik hoop dat  de kinderen zullen  oppikken. Het enige wat ik duidelijk maakte, wijzend op de houten doos waar de kaartjes en voorbeelden in opgeborgen worden, was dat het een teachers-box is. Geef nooit deze hele box aan ze maar haal er een selectie uit voor ze. Zo fijn om het los te laten nu Abba duidelijk maakt hoe hij het gaat gebruiken. Mijn grote angst was namelijk, dat zowel teachers als kinderen alle educatieve boxen in één keer op tafel zouden zetten. Onder het mom van Leuk! Nieuwe spullen! Komt absoluut goed.

Morgenochtend ga ik de juf vervangen die plots in de kliniek opgenomen is. Anders moet de nu nog zo enthousiaste collega-juf twee klassen tegelijk draaien. Wordt ze alsnog gek 🤣

Roots Nursery School, Sambuyang

Play play play..!

Schrijven ging even niet, maar de fotoos van mijn zogenaamde workshop aan de teachers in de Roots Nursery School zeggen genoeg. Het liep weliswaar heel anders - geen verrassing voor mij -  maar het overtrof ook al onze verwachtingen. De inrichting van de klas , groepjes tafels voor 8 kinderen en een mat op de vloer om op te spelen, werkte.  Op elke tafel had de juf spullen gelegd. Boekjes op de ene, puzzles op een andere, kleurpotloden ( zonder papierin eerste instantie ;-) )  op weer een andere tafel.  Duplo blokken in een hoek en treintjes in  een andere hoek. En aldus barstte het spelen los. Geweldig. Want wat ze hier niet geleerd hebben is SPELEN. En dat was dus onze missie voor level 1, kleuters van 4 jaar.

Jon, de juf die voorheen met baby op de rug in een hoek van de klas de boel in de gaten zat te houden, zat super actief en enthousiast bij de kinderen aan tafel en hielp met boekjes kijken. Bij het afscheid hief ze een schattig lied aan: "Goodbye goodbye, we are going home,  I want to see my mother" . En een voor een  verlieten de zwaaiende kinderen de klas. Als dit toch door zou zetten... een 'droom' van Mariet en mij  die werkelijkheid wordt!

Vrijwilliger zijn hier?! Kom maar op! Pm me maar.. of ga naar Stichting Smile2Gambia van Mariet Knot

een lange lange dag...

Om het even kort te zeggen: een emotionele dag. Verdriet niet alleen bij Manyima, maar ook bij Mama en mij. Op weg naar het kliniekje in Makumbaya zie ik dikke dikke tranen in haar ogen. Ik wring me achterstevoren en pak haar verlamde hand.Vraag hoe ze geslapen heeft. "Panic". Denk denk denk... en vraag dan maar wat ze toen gedaan heeft. "I try to read the Koran". Shit! Die hakt erin. Met ons drieen janken we. De driver rijdt onverstoorbaar door.  Bij Brikama houdt de asfaltweg voor ons op. Als we weer bij de roodbruine zandafgraving komen wijs ik Manyima  "America!" aan. Een voorzichtig lachje. In de wit glanzende luxe wagen  - ik noem het  de diplomatic car - ontbijten we met bread-and-beans en allemaal een blikje sap.  Om tien uur komen we aan bij de hulppost van de Take Care Fiundation,  want zo heet het eigenlijk.  Er zit al een vrouw in prachtig kobaltblauw op de betegelde bank te wachten. Ze groet in Wolof. Ik groet terug in het Mandinka, wetend dat het toch de toon is die de muziek maakt. Zoals het hoort wachten we onze beurt netjes af, hoewel ik geen idee heb wanneer het dan de onze is. Na een dik uur zegt Erika dat we wel op onze beurt moeten letten. Grappig, nou dan gaan we zomaar eens naar binnen.

Binnen geeft Manyima kort antwoord op de vragen die Erika stelt. Daarna legt ze uit wat er waarschijnlijk gebeurd is: in het hoofd! En dat ze medicijnen zal opzoeken die evenruele bloedklonters kunnen oplossen.

Het loopt tegen enen als ik de doosjes en zakjes medicijnen in mn rugzak doe . Eerlijk gezegd duizelt het me inmiddels en maak even een video waarop ik erika's uitleg vastleg.  Dan helpen we Manyima weer van de rolstoel in de diplomatic-car en zoeven we weer met airco over de inmiddels hete  rode zandweg.

We leveren Manyima af op haar compound en brengen Mama met baby naar Kartong.

Nu is hwt mijn beurt ik rij mee terug naar het kantoor van mijn Gambiaanse  'schoonzoon' en laat me door zijn driver afzetten bij...... zee! Niet nadat ik de wol en de euros heb aangepakt die een kennis voor me heeft meegenomen uit Nederland. Aan zë banjer ik wat met de voeten in het water en laat de gebeurtenissen even zakken. De golven zijn letterlijk metershoog. Vijf safety guards loeren naar elke toerist die het waagt om zich erin te storten. Direct worden ze terug gefloten. "They want to swim to Europe" merkt één lachend op als ik een praatje aanknoop.  Twee dikke dames op leeftijd proberen steeds meer richting golf te gaan. " they just want to be safed by us" grinnikt een ander.   De dames wankelen op hun stijve benen door de branding. Ik vermaak me prima. Ik ga even zitten op een bedje en neem uiteindelijk een biertje. Kompleet aangekleed tussen de ingevette bruine oude lijven. Geen bumpster waagt het om me lastig te vallen.  

Om vier uur vind ik het mooi geweest en bel mn schoonzoon die stuurt zijn driver om me via een supermarkt weer naar Gunjur te brengen. Ruim een uur rijden.  Thuis blijk ik kaoot. Rust. Ik heb het heet en koud. Malang en ik eten brood met gebakken tomaten. De dag is wel om nu. Alleen nog  even samen een verhaaltje luisteren.. Halverwege hoor ik hem ronken. Ik moet nog schrijven, maar daarna gaat echt het licht uit!

Dweilen met de kraan wijd open..

Ik ben hier nu twee maanden en Manyima schittert nog steeds van afwezigheid. Ze is de vriendin van mijn sponsordochter Mama en liftte tien jaar geleden op haar mee. Hop! Ook naar school cq  skillcentre , ook in een gastgezin.  Ze kwam uit een 'onveilig' gezin en bloeide op. Deed een massageopleiding en vond een baan in een lodge hier in de buurt. Daar werd ze op handen gedragen, een top meid. Vorige keer dat ik hier was ben ik  nog met haar naar de toeristen tandarts gegaan. Té zonde om een voortand te laten trekken. En masseerde ze mijn benen. Maar waar was ze nu eigenlijk?

Toevallig kwam  Mama vandaag langs met baby. Of zei iets wist. "Yeah, last time she was sick.. after that I could not contact her.."   Wel verdomme, bellen! Nu! Ik krijg een naar onderbuik gevoel.

Zo simpel, ik bel en hoor een zacht stemmetje. Vraag of zij het is. "Yes, is me, I am sick. Come, you will see, my hands do nothing, are dead". Ik weet genoeg. Als dit is wat het lijkt.... en stap in de jeep. Absurd, ze blijkt twee minuten bij mij vandaan te bivakkeren, op de compound van haar broer.  Ze ligt op bed , haar rechter helft lam. Praten gaat moeilijk. Ik bel met Erika. Een hersenbloeding of een beroerte/cva concludeert die. Ik was er al bang voor.. Ik denk: Kiest u maar.  Mijn moeder had een cva, ik weet er alles van. Bang dat ik het ook kan krijgen werd ik meteen lid en donateur van de Hersenstichting. Als om het ongeluk af te weren.  En nu dit. Erika legt me nog eens uit hoe het zit en in welk geval welke medicijnen. Naast het bed liggen drie doosjes. Leeg, op de vitamines na. Al een week, begrijp ik, slikt ze niet meer. We bellen de man van Mama, of die wil proberen eraan te komen. Na twee uur heb ik eindelijk een beeld wat er gebeurd is en naar welke ziekenhuizen ze gebracht is en wat ze er gedaan hebben. Haar werkgever blijkt haar gebracht en alles betaald te hebben. In mijn ooghoek zie ik een splinternieuw looprekje staan. Wow! Eigenlijk is ze naar Gambiaanse begrippen behoorlijk goed onder behandeling afgezien van de medicijnen. Haar broer brengt haar naar de 'gym'. Daar moet ze fietsen met haar lamme lijf. Het schijnt dat er zelfs een fysiotherapeut bij haar thuis komt. Het zijn woorden uit een verward en verdrietig hoofd. Troosten. Zucht. 

Erika heeft de goede medicijnen voor als het een beroerte was. Vandaag gaan we naar haar toe . Mijn schoonzoon regelt een auto met chauffeur om weer naar 'Erica in America!'  te gaan.  Gewoon even in een normale auto in plaats van keihard hobbelen in mijn 'wheelbarrel'.

De workshop die ik aan de teachers op school zou geven stel ik een dag uit. Komt goed verzeker ik Marriet die de school doet. 

Dat mag dan zo zijn Tien,  denk ik....maar het blijft dweilen met de kraan wijd open..

América! Galow-Ya!

Het zal zo'n tien jaar geleden zijn dat ik voor het eerst bij een vriend in Kubuneh kwam. De 'weg'  ..altijd weer de vraag hoe je zoiets  moet noemen wat van rood zand is, soms mul, soms hard, soms ribbelig als een wasbord,  en op en neer en van links naar rechts slingert.  Die weg dus, was destijds aan een kant geflankeerd door een uitgebreide zandafgraving. Amerika!! riep ik verrast uit. Amerika! Rocky Mountains in miniatuur!  En nu hobbelden we - ik kwam net met Malang van de tandarts -  weer door dat landschap. Alleen waren nu overal huizen en compounds gebouwd en kreeg je slechts  even een doorkijkje naar dat rode afgegraven landschap in de verte. We waren op weg naar Erika die een hulppost opgezet heeft met apotheek. Het is zondag en ze werkt zowaar niet, zegt ze even later als ik haar opbel.

 Het zoeken naar Galow-Ya - exotischer konden ze het niet bedenken - gaat als van ouds. Raampje open, groeten in het Mandinka en je kunt weer tien meter verder. Dan blijkt dat je weer terug moet. Weer vragen. Een prachtige vrouw met oranje hoofddoek is mijn slachtoffer. Nee, echt weer terug hoor!  Even snel op de foto en dan slaan we toch maar iets rechtsafferigs in. 

Ik: " is this a road Malang?".. 

Hij: "Of course Tin". 

Is het eerst nog breed als een fietspad, al gauw wordt het een geitenpaadje. Toch maar even bellen. Geen gehoor. Doorrijden dan maar, want het is ons in zowel gebrekkig Frans als Engels, als Mandinka te verstaan gegeven. Wie ben ik om dat in twijfel te trekken? Met één wiel hoog in de met metershoog gras begroeide berm en met één wiel ergens diep beneden op het geitenpaadje  ( wat doen die andere twee wielen eigenlijk.. volgen zeker..) wring ik de jeep langs een schier eindeloze betonnen fence vooruit.

Als we de beloofde Baobabtree in de verte zien ben ik blij.  Even normaal rijden om op adem te komen. En dan staan we voor de ijzeren gate van Erika's compound. Hèhè, dat was weer dát...

Later , aan de koffie met oliebollen, vertelt Erica  dat het geitenpaadje al jaren niet meer gebruikt wordt omdat er een betere weg is.     ( wordt vervolgd)